Verklarende diagnostiek is erop gericht te achterhalen waarom dit kind met zijn mogelijkheden en beperkingen, uit dit gezin, in deze school, met deze leraar en deze medeleerlingen, de onderkende problemen heeft (Pameijer, M. & Beukering, T. van (1997). Handelingsgerichte diagnostiek. Leuven/Amersfoort: Acco). Waarom ervaart dit kind deze problemen?
In geval van autisme zullen vaak de volgende domeinen verder onderzocht worden:
- contactname
- kwaliteit van denken
- sociale cognitie
In hoeverre zijn beperkingen op deze terreinen van invloed op de problemen die het kind ervaart? Belangrijk is ook vast te stellen welke positieve/beschermende factoren bij dit kind/gezin een rol spelen.
Instrumenten
Om de aard van deze problemen verder in kaart te brengen zijn verschillende instrumenten beschikbaar.
- Theory of Mind-Revised (TOM-R)
De TOM-R meet in hoeverre kinderen beschikken over een ’theory of mind’: de mate waarin kinderen beschikken over sociaal begrip, sociaal inzicht en sociale sensitiviteit. De TOM ontwikkelt zich volgens drie stadia: voorlopers, eerste manifestaties en hoogste niveau van theory of mind. De test is geschikt voor basisschoolkinderen van 5 tot en met 12 jaar.
Van Resing e.a (2002) krijgt de TOM-R de score ‘voorlopig aanvaardbaar’ omdat er weinig alternatieven zijn waarmee deze sociale vaardigheden bij het kind zelf onderzocht kunnen worden (in zowel de school- als de thuissituatie). De TOM-R wordt uitgegeven bij Garant. - Sociaal Cognitieve Vaardigheden Test (SCVT) ontwikkeld door van Manen, Prins & Emmelkamp (experimentele versie).
Met de SCVT kan vastgesteld worden of sociaal cognitieve vaardigheden al dan niet aanwezig zijn op een leeftijdsgerelateerd ontwikkelingsniveau. De test is geschikt voor kinderen van 4 tot en met 12; zowel voor ‘normale’ kinderen en kinderen met gedragsproblemen (zowel gedragsstoornis, oppositioneel opstandige gedragsstoornis, pervasieve ontwikkelingsstoornis als ADHD).
Uitgeverij: Bohn Stafleu & van Loghum, eind 2002)
Ook de SVCT krijgt van Resing e.a (2002) de beoordeling ‘voorlopig aanvaardbaar’ omdat er weinig alternatieven zijn voor sociale, cognitieve vaardigheden van het kind. Bovendien geeft de test informatie over sociale, cognitieve vaardigheden in zowel de school- als de thuissituatie.