Voor het laatst gewijzigd op 12 augustus 2010
De Sapfabriek is opgericht voor verbetering van de uitstroom van beroepskrachten naar de regionale arbeidsmarkt Food en Techniek en wil bijdragen aan vergroting van de instroom van studenten in technische opleidingen, de uitval tijdens opleidingen terugdringen en een probleemloze instroom in bedrijven verzorgen. Sylvia Hasper in gesprek met Henk Maas, initiatiefnemer De Sapfabriek.
Achtergrond
Binnen het bedrijfsleven wordt steeds minder tijd besteed aan opleiding van het personeel. Machines zijn computergestuurde, gesloten units geworden. Als er iets mis gaat, dan moet er een specialist bijkomen. Leren door doen is er niet meer bij en dat gaat ten koste van de motivatie. “Toen de Ambachtschool werd afgeschaft kwam daar eigenlijk niets voor in de plaats en nu zie je jongeren steeds vaker afhaken voordat ze goed en wel hun diploma hebben. Ze zien het nut niet in om door te leren”. Aan het woord is Henk Maas, initiatiefnemer van de sapfabriek in Ede. Een enthousiast en gedreven mens die zijn laatste arbeidzame jaren wil investeren in het stimuleren van jongeren om door te leren. “Leren vijlen, zoals op de Ambachtschool gebeurde, hoeft niet meer, maar daardoor leerde je wel de grondbeginselen en die vergat je nooit meer”, aldus Henk Maas.
Zelf is hij vanuit de Ambachtschool doorgestroomd naar MTS en HTS en heeft vervolgens 20 jaar lang mensen in het bedrijfsleven opgeleid. Vanuit de wens om jongeren te stimuleren om door te leren en zich verder te ontwikkelen bouwt hij nu fabrieken waarin de link wordt gelegd tussen “werken met je handen en leren met je hoofd”. In samenwerking met scholen en bedrijven onderzoekt hij de mogelijkheden om in de regio Bilthoven een fabriek voor appelstroop op te zetten voor leerlingen met autisme.
De start van de Sapfabriek
De Sapfabriek is een initiatief van ROC A12 en de Stichting Werken Leren. Bij dit initiatief zijn ook Stichting Food Valley, CSG Het Streek en Technocentrum de Vallei betrokken. De bouw van de sapfabriek is gestart met een businessplan waarvoor 50.000 Euro startkapitaal op tafel is gelegd. Provincie en bedrijfsleven hebben gezamenlijk het startkapitaal bijeen gebracht. Op basis van het businessplan is subsidie aangevraagd voor 2/3 jaar. Daarna wordt de fabriek geacht rendabel te zijn. Grote bedrijven zoals Melba, Heinz, Campina e.d. hebben er direct belang bij dat leerlingen in het productieproces worden opgeleid en zijn bereid om hierin te investeren. Totale begroting: 2 mln, waarvan 50% in tijd en 50% in geld. Ook het platform beroepsonderwijs, de provincie en de gemeente hebben bijgedragen. De inzet van de leerlingen worden omgerekend in uren van het leerlingbudget. In de Sapfabriek worden twee concrete producten opgeleverd: sap en een leer-werkomgeving voor jongeren. De eerste leerlingen zijn door Friesland Foods al aangenomen en scholen sluizen de kosten per leerling door naar het bedrijf.
Participanten zijn:
- Heinz
- Campina
- Friesland Foods
- Food Valley – technocentrum
- Vmbo, mbo en hbo in de directe omgeving van de Sapfabriek.
Deloite en Touche heeft de financiële kant meteen goed geregeld.
Er is een Stichting in het leven geroepen die als doel heeft om een goede opleiding neer te zetten. Voorts is een BV opgericht om de noodzakelijke investeringen voor de fabriek te kunnen doen (huur van het gebouw, inkopen van machines en grondstoffen).
De bouw en inrichting
Anderhalf jaar geleden is gestart met de bouw van de fabriek. In november 2007 is de productie gestart. Vanaf de eerste tekening van de fabriekshal tot en met de verkoop van het eindproduct zijn 300 leerlingen en docenten van vmbo-scholen, mbo- en hbo-opleidingen betrokken geweest bij het ontwerp en de bouw van de fabriek. 4 HBO-ers en 10 MBO-ers hebben het gebouw in kaart gebracht en een fabriekshal ontworpen. Leerlingen van de bouwopleiding hebben in een week tijd de vloer gestort. Andere leerlingen van de bouwopleiding hebben een heel jaar meegedraaid en hebben het proces meegemaakt van bouwtekening naar de inrichting van de fabriekshal. Henk Maas heeft zelf de machines voor de Sapfabriek ingekocht, maar inmiddels krijgt hij voor zijn levenswerk ook ‘spontaan’ machines aangeboden die ‘afgeschreven’ zijn, maar nog best opgeknapt en gebruikt kunnen worden.
Vanuit de situatie leermeester-gezel zijn alle leermiddelen samen met de leerlingen opgebouwd en in gebruik genomen. Voor de leraren en fabrieksmedewerkers was dat even wennen. De leraren moesten opeens hun kennis weer in praktijk brengen en de fabrieksmedewerkers moesten hun tempo verlagen. “Wat dan naar boven komt is puur enthousiasme voor het vak!” VMBO-leerlingen hebben de machines uit elkaar gehaald, schoongemaakt en zodanig weer gemonteerd, dat de werking van de machines met het oog te volgen is. Ter vergelijking: Friesland Foods produceert 500 flesjes in een half uur. In de Sapfabriek worden 5000 flesjes in de week geproduceerd. 16 leerlingen hebben onder begeleiding van Campina een smakelijke receptuur ontwikkeld voor de doelgroep jonge en actieve mensen. En in drie maanden tijd is op Idols-achtige wijze een marketingplan ontwikkeld. De werkplaatsen in de leerfabriek zijn percentueel als volgt verdeeld: 60% MBO, 30% VMBO en 10% HBO. In totaal werken 60/70 leerlingen in de Sapfabriek.
Een leeromgeving met sfeer
Als ik de fabriekshal binnen kom valt meteen op hoe ruimtelijk en open de fabriek is opgezet. De tussenwanden zijn transparant en overal in de fabriek komt daglicht en frisse lucht binnen. Bij een van de machines luistert een groepje leerlingen vol aandacht naar de uitleg van de gepensioneerde voorman van Heinz die nog precies weet hoe de machines werken en kan uitleggen wat er mis is gegaan en waarom.
Parallel aan de productielijn staan robuuste, meterslange tafels van steigerhout opgesteld, die aan elkaar geschakeld net zo lang zijn als de productielijn zelf. Aan deze uitlegtafels vindt uitleg plaats over het betreffende deel van de productielijn waar dat deel van de tafel zich achter bevindt. Hier wordt de machine letterlijk in onderdelen uitgelegd. Op de tafel liggen alle onderdelen van een motor. “Door de complexe productielijn weg te halen uit de complexe context leren de werknemers door de complexiteit heen te kijken en maken ze de link van hand naar hoofd”, aldus Henk Maas.
De ‘echte verdieping’ vindt een verdieping hoger plaats in de fabriekshal. Uitkijkend over het productieproces worden leerlingen hier gestimuleerd om verder te leren. Ook de verdiepingsruimte is door de leerlingen zelf ontworpen en ingericht. “Begrippen als ‘magnetisme’ en ingewikkelde formules krijgen voor de leerling-werknemers betekenis door herkenbare foto’s van machines, uitleg en tekeningen en schetsen van hoe het werkt! Dat leer je niet uit een boek, maar dat moet je zien en dan gaat het leven”.
Leren door doen; de omgekeerde leerweg!
Onderstaand citaat maakt duidelijk waar het bij de Sapfabriek om draait “Leren door doen!”
De Sapfabriek is een echt bedrijf waar alle functies door leerlingen worden ingevuld. Je bent samen met je collega-leerlingen van andere opleidingsrichtingen verantwoordelijk voor de prestaties van de fabriek. Daarbij word je begeleid door ervaren vakkrachten uit het bedrijfsleven en docenten van school. We nemen de tijd voor het ontwikkelen van je vakmanschap. Het werk en de vragen die daarbij ontstaan zijn het vertrekpunt voor je eigen leerproces. Naast productie en techniek kun je aan de slag op andere gebieden zoals marketing, logistiek en administratie.
Begin 2008 is het eerste product ‘Boost your body’ gelanceerd. Geflankeerd door wervende campagnes met smaakmakende titels als ‘Boost your study’ en ‘Werken bij CoolBest is best cool!’ is het niet moeilijk om leerlingen te stimuleren om deze kans aan te grijpen. Wie een opleiding volgt in de Sapfabriek kan rekenen op een vaste baan bij Friesland Foods.
Uitbreiding naar andere doelgroepen
Anno 2010 is de Sapfabriek uitgegroeid tot een zelfstandige fabriek met in totaal 60/70 leerling-werknemers. Er wordt toegewerkt naar 100 leerling-werknemers. Er wordt gewerkt met variabele werktijden en de verblijfsduur loopt uiteen van een werkweek tot en met een complete fulltime 4-jarige operatoropleiding. Tijdens het verblijf in de Sapfabriek wordt gewerkt aan werkcompetenties en van de werknemers wordt verwacht dat zij zich strikt aan de hygiëne- en werkregels houden. De regels zijn eenduidig en expliciet. “Wie tot twee maal toe de regels heeft overtreden en is gewaarschuwd, vliegt er de derde keer uit … net als bij een echt bedrijf”.
Nu blijkt dat het concept van de leerfabriek werkt, legt Henk Maas de lat voor zichzelf nog wat hoger en richt hij zich nu op bijzondere doelgroepen die moeilijk aan betaalde arbeid komen. Zo volgen 60 ‘structuurleerlingen’ in een leergarage in Utrecht een opleiding tot automonteur en probeert hij jongeren uit Justitiële Jeugd Inrichtingen in de leerfabriek fulltime aan het werk te krijgen waardoor de kans op recidives wordt verkleind en de jongere een reële kans krijgt op terugkeer in de maatschappij. In samenwerking met het Landelijk Netwerk Autisme wordt onder de werktitel ‘ASS aan de lopende band’ alweer hard gewerkt aan een nieuw project; een leerfabriek voor leerlingen met autisme. Waar die fabriek gebouwd wordt is nog niet bekend, maar dat ie er komt staat vast! Aan Henk Maas zal het niet liggen.
Links
De Sapfabriek